Siglo XIX mew chumgechi ñi mogelekefel fentxen che, fente ragi poz mew mülekefuygün, fentxe mülekefuy pestes, epidemias, llikangekefuy fentxen che ñi lakefel. Fei mu chi Estado amulfi ñi zugu chumkunuafiel chi zugu. Feichi zugu mew 1902 mew, zewmagei feichi Instituto de Higiene, rakizuamfilu ka wirintukukunufilu feichi sakiñ arquitecto Emilio Jecquier. Ñi zoi wunen zugu ñi inafiel fei ta ñi inarumegeal küme chumgechi ñi liftuwküleam che ka fill küzawtue kisuke küzawkelu ka tuwkülelu Estado mew. Kechu txoi küzawtue niefuy: estadística, química, bacteriología ka microscopía, seroterapia ka desinfectorio. 1924 mu nülagewetulai zoi, feichi mew wula mületuy chi Ministerio de Higiene, Asistencia ka Previsión Social. 1929 mew koni ñi küzawun ñi edificio mew chi Instituto Bacteriológico de Chile ka 1952 mew kontuy chi Servicio Nacional de Salud mew. 1977 mew rulpagetuy Central de Informaciones (CNI) ka fei 1998 mew ka rulpagetuy Policía de Investigaciones mew (PDI). Monumento Histórico Nacional pigetuy 20 octubre mew, 1984 mew, Ministerio de Educación ñi decreto nº 649 mew.
Instituto de Higiene 1910. Colección Carlos Cornejo, Archivo Fotográfico Biblioteca Nacional.
Río Mapocho por la mañana. De Bilobicles [CC BY-NC-SA 2.0], en Flickr.